وب سايت رسمی محمد بهمن بيگی > بنیادها

دانشسرای عشایری دانشسرای عشایری، اثرگذارترین نهاد‌ وابسته به تعلیمات عشایر بر سرنوشت جامعۀ عشایری بوده است. وزارت فرهنگ پس از بازدید در سال 1334، شرط کرد که معلمان باید فارغ‌التحصیل تربیت معلم باشند. در سال 1335 افراد غیر عشایری فارغ‌التحصیل دانشسرای مقدماتی و کشاورزی برای تدریس در مدارس عشایری اعزام شدند و این طرح با شکست مواجه شد. آموزگاران دیپلمة شهری قادر به زندگی در میان عشایر نبودند. بنابراین راهی جز توسل به دامان معلمان محلی و اکتفا‌کردن به سواد اندک آنان نبود، اما وزارت فرهنگ سواد آنان را کافی نمی‌دانست.

دانشسرای عشایری

دانشسرای عشایری، اثرگذارترین نهاد‌ وابسته به تعلیمات عشایر بر سرنوشت جامعۀ عشایری بوده است. وزارت فرهنگ پس از بازدید در سال 1334، شرط کرد که معلمان باید فارغ‌التحصیل تربیت معلم باشند. در سال 1335 افراد غیر عشایری فارغ‌التحصیل دانشسرای مقدماتی و کشاورزی برای تدریس در مدارس عشایری اعزام شدند و این طرح با شکست مواجه شد. آموزگاران دیپلمة شهری قادر به زندگی در میان عشایر نبودند. بنابراین راهی جز توسل به دامان معلمان محلی و اکتفا‌کردن به سواد اندک آنان نبود، اما وزارت فرهنگ سواد آنان را کافی نمی‌دانست.

بهمن‌بیگی می‌نویسد: «بی‌شک انتقال نظام فرهنگی شهرهای بزرگ و کوچک بی‌کم و کاست به مناطق عشایرنشین نمی‌توانست فواید و نتایج سودمندی در بر داشته باشد. اگر آموزش عشایر گرفتار اتحاد شکل می‌شد و می‌خواست کودک عشیره‌ای و طفل شهری را در یک نوع مدرسه و با یک نوع معلم تعلیم دهد و تربیت کند، مواجه با شکست می‌شد.» در سال 1336 او توانست اجازۀ تأسیس دانشسرای عشایری را برای تربیت 60 معلم در سال بگیرد. دانش‌آموختگان دوره‌های اول تا ششم، فقط پسر بودند، ولی از دورة ششم به بعد، اقدام به پذیرش دانش‌آموختگان دختر نیز شد. هر سال بر تعداد دانش‌آموختگان اضافه شد و این مجموعه‌ی آموزشی در بیست و دو دورة فعالیت خود تا سال 1357 با تربیت 8764 معلم ـ که 946 نفر از آنان را دختران و باقی را پسران تشکیل می‌دادند ـ پایة اصلی آموزش و توسعة سواد را در مناطق عشایری بنیان نهاد.

بهمن‌بیگی می‌نویسد: «بی‌شک انتقال نظام فرهنگی شهرهای بزرگ و کوچک بی‌کم و کاست به مناطق عشایرنشین نمی‌توانست فواید و نتایج سودمندی در بر داشته باشد. اگر آموزش عشایر گرفتار اتحاد شکل می‌شد و می‌خواست کودک عشیره‌ای و طفل شهری را در یک نوع مدرسه و با یک نوع معلم تعلیم دهد و تربیت کند، مواجه با شکست می‌شد.» در سال 1336 او توانست اجازۀ تأسیس دانشسرای عشایری را برای تربیت 60 معلم در سال بگیرد. دانش‌آموختگان دوره‌های اول تا ششم، فقط پسر بودند، ولی از دورة ششم به بعد، اقدام به پذیرش دانش‌آموختگان دختر نیز شد. هر سال بر تعداد دانش‌آموختگان اضافه شد و این مجموعه‌ی آموزشی در بیست و دو دورة فعالیت خود تا سال 1357 با تربیت 8764 معلم ـ که 946 نفر از آنان را دختران و باقی را پسران تشکیل می‌دادند ـ پایة اصلی آموزش و توسعة سواد را در مناطق عشایری بنیان نهاد.

راهنمایان تعلیمات عشایر در پی بروز مشکلات فراوان برای پرداخت حقوق معلمان عشایری که تا حدی با حمایت‏ های مردم متمکن عشایر پرداخت می‏شد، آموزگاران عشایری از کار بسیار نا امید و دلسرد شده بودند و بهمن‏ بیگی برای جلوگیری از تعطیلی مدارس و ادامه راه آموزش عشایر، به هر دری زد. به نقل از کتاب «آموزش و پرورش در عشایر ایران» (علی سهرابی – 1373 نشر دانشگاه شیراز) «پاول برکر» در این‏باره نوشته است: «در سال 1955 بهمن‏ بیگی توانست برنامه بازدید یک گروه از کارکنان وزارت آموزش و پرورش را به منظور نشان دادن ارزش مدرسه‌های عشایری فراهم نماید. این بازدید بر روی آن‏ها تأثیر مطلوب داشت و کمی بعد وزارت آموزش و پرورش ایران موافقت کرد پرداخت حقوق معلمان و بهمن ‏بیگی را به عهده گیرد.» با اینکه مشکل پرداخت حقوق معلمان حل شد اما اعتقاد وزارتخانه بر این بود که معلمان عشایری کم سوادند و آموزش کافی ندیده‏ اند به همین سبب معلمان عشایر با معلمان شهری جایگزین شدند. اما کمی نگذشت که ثابت شد این معلمان شهری قادر به تطبیق خود با شرایط زندگی عشایری نیستند و نمی ‏توانند روابط لازم را با عشایر برقرار کنند. بهمن بیگی یک اولتیماتوم به وزارت آموزش و پرورش داد که یا از او در تأسیس یک دانشسرای عشایری تربیت معلم حمایت کند یا برنامه را کلاًَ تعطیل نماید. به دنبال تلاش‏ های فراوان و حمایت ‏های دکتر فاطمی که مدیر کل فرهنگ استان فارس بود، طرح تعلیمات عشایر در تاریخ 10/10/1334 به تصویب رسید و در تاریخ 10/11/1334 ثبت شد و سرانجام در تاریخ 31/2/1336 از سوی رئیس اداره تعلیمات اساسی و عشایر به اداره فرهنگ شیراز ابلاغ شد. راهنمایان تعلیماتی از میان معلمان توانایی که دست کم شش سال سابقه‏ ی آموزشی درخشان داشتند، دست چین می‏ شدند. چنین افتخاری نصیب هرکس نمی ‏شد. انتخاب آن‏ها با طول سنوات خدمت و نوع تصدیق‏ ها و مدارک ارتباط نداشت. فقط کسانی به این مقام شاخص و برجسته می ‏رسیدند که آتشی پرفروغ در سینه داشتند و می‏ توانستند این آتش را در سینه‏ ی دیگران نیز برافروزند.

راهنمایان تعلیمات عشایر

در پی بروز مشکلات فراوان برای پرداخت حقوق معلمان عشایری که تا حدی با حمایت‏ های مردم متمکن عشایر پرداخت می‏شد، آموزگاران عشایری از کار بسیار نا امید و دلسرد شده بودند و بهمن‏ بیگی برای جلوگیری از تعطیلی مدارس و ادامه راه آموزش عشایر، به هر دری زد. به نقل از کتاب «آموزش و پرورش در عشایر ایران» (علی سهرابی – 1373 نشر دانشگاه شیراز) «پاول برکر» در این‏باره نوشته است: «در سال 1955 بهمن‏ بیگی توانست برنامه بازدید یک گروه از کارکنان وزارت آموزش و پرورش را به منظور نشان دادن ارزش مدرسه‌های عشایری فراهم نماید. این بازدید بر روی آن‏ها تأثیر مطلوب داشت و کمی بعد وزارت آموزش و پرورش ایران موافقت کرد پرداخت حقوق معلمان و بهمن ‏بیگی را به عهده گیرد.»

با اینکه مشکل پرداخت حقوق معلمان حل شد اما اعتقاد وزارتخانه بر این بود که معلمان عشایری کم سوادند و آموزش کافی ندیده‏ اند به همین سبب معلمان عشایر با معلمان شهری جایگزین شدند. اما کمی نگذشت که ثابت شد این معلمان شهری قادر به تطبیق خود با شرایط زندگی عشایری نیستند و نمی ‏توانند روابط لازم را با عشایر برقرار کنند. بهمن بیگی یک اولتیماتوم به وزارت آموزش و پرورش داد که یا از او در تأسیس یک دانشسرای عشایری تربیت معلم حمایت کند یا برنامه را کلاًَ تعطیل نماید. به دنبال تلاش‏ های فراوان و حمایت ‏های دکتر فاطمی که مدیر کل فرهنگ استان فارس بود،

طرح تعلیمات عشایر در تاریخ 10/10/1334 به تصویب رسید و در تاریخ 10/11/1334 ثبت شد و سرانجام در تاریخ 31/2/1336 از سوی رئیس اداره تعلیمات اساسی و عشایر به اداره فرهنگ شیراز ابلاغ شد. راهنمایان تعلیماتی از میان معلمان توانایی که دست کم شش سال سابقه‏ ی آموزشی درخشان داشتند، دست چین می‏ شدند. چنین افتخاری نصیب هرکس نمی ‏شد. انتخاب آن‏ها با طول سنوات خدمت و نوع تصدیق‏ ها و مدارک ارتباط نداشت. فقط کسانی به این مقام شاخص و برجسته می ‏رسیدند که آتشی پرفروغ در سینه داشتند و می‏ توانستند این آتش را در سینه‏ ی دیگران نیز برافروزند.

این راهنمایان شب و روز نداشتند. تعطیلات عید و عزا و تابستان و زمستان نمی ‏شناختند. پیوسته در سفر بودند. دبستان‏ ها را می‏ دیدند. کودکان را می ‏آزمودند. ارزشیابی می‏ کردند. خلق و خوی آموزگاران را درمی‏ یافتند. به رفتار و رویه‏ ی آنان پی می ‏بردند و گزارش سفرهای خود را به شیراز می ‏آوردند و در دانشسرای عشایری در حضور بهمن‌بیگی قرائت می‏ کردند.

پس از توفیق‌های چشمگیر این راهنمایان فداکار، آن‌ها موظف شدند که هر یک با ماشینی مجهز و راننده‏ای ماهر، سه هفته از ماه را در حوزه‌های کاری خود به سر برده و هفته ‏ی چهارم را به شیراز بیایند، گزارشی بدهند و نفسی تازه کنند.