نکوداشت محمد بهمن‌بیگی در شهرستان فسا. فروردین 1382
گزارشی از : علی شجاعی
نطفه‌ی این برنامه در کانادا در دیدار چند تن از شاگردان بهمن‌بیگی بسته شد و در اولین جلسه‌ی برنامه‌ریزی بزرگداشت که در فسا برگزار شد تصمیمات خوبی گرفته شد و برای جلسه‌ی بعد و تشکیل کمیته‌های مختلف از تعداد بیشتری دعوت به عمل آمد. تصمیم جمع بر آن قرار گرفت که محل همایش در گربایگان فسا که یکی از کانون‌های موفق آموزش عشایر بوده و بهمن‌بیگی اردوی آموزشی 1348 را در آنجا برگزار کرده ، باشد.
فروردین همان سال باران خوبی آمد و نقطه مورد نظر برای تجمّع و اجرای مراسم دچار آب گرفتگی شد که تا مدت ها امکان استفاده از آن نبود لذا محل مراسم به اردوگاه فرهنگی تربیتی شهید باهنر اداره ی آموزش و پرورش فسا انتقال یافت. این مکان در 5 کیلومتری ورودی فسا از سمت شیراز بر فراز تپه ای پردرخت و دل انگیز واقع گردیده است. جالب اینکه این اردوگاه در زمان آقای علی عسکر فرهادپور یکی از دانش آموختگان تعلیمات عشایر به عنوان رییس آموزش پرورش فسا بنیان نهاده شد و احداث گردید.
چادری سفید و بزرگ که گنجایش تعداد زیادی را داشت بر بام مرتفع ترین تپه اردوگاه برافراشته گردید. چادر مخروطی و سفید مدرسه عشایر با تخته سیاه و خودرو لاندرور که همه اش نمادهایی از آموزش عشایر هستند، در محل برگزاری همایش به نمایش گذاشته شد.
مهندس حسین مرادی از دانش آموختگان دبیرستان عشایری مسئولیت تامین وسیله نقلیه آمد و شد بنیانگذار تعلیمات عشایر و همراهانش را به عهده داشت. کاروانی متشکل از دوازده پژو تقریبا یک رنگ استاد و همراهانش را به فسا آورد. مهندس مرادی شخصا رانندگی خودرو حامل جناب بهمن بیگی را به عهده گرفته بود.
جهانگیر شهبازی معاون آموزشی تعلیمات عشایر ،علی محمد نظامی رئیس دبیرستان عشایری شیراز، سکینه کیانی ( بهمن بیگی) ، دکتر اله وردی بهمن بیگی ، دکتر مهدی قرخلو ، مهندس علی اکبری ( رئیس امور عشایر ایران) ،عباس سیاحی و مهندس اسماعیل احمدی، بنیانگذار تعلیمات عشایر را در این سفر همراهی کرده بودند. تعدادی از مسئولین استان و شهرستان و جمعی از فرهنگوران و اهل قلم ایلات خمسه و عشایر فارس نیز میهمانان مراسم بودند.
ساعت 8 صبح روز موعود صدای دلنشین استاد شهرام ناظری فضای پر طراوت و سرسبز محل همایش که نسیم ملایم و دلکش صبحگاهی بر لطافتش افزوده بود را به تسخیر در آورده بود.
" اندک اندک جمع مستان می رسند..... دلنوازان، نازنازان می رسند...."
در چنین حال و هوایی بهمن بیگی با قامت بر افراشته و چهره ی گیرای همیشگی اش در ورودی محل برگزاری همایش از خودرو پیاده شد. جمعیت به سوی او روان و دورش حلقه زدند . دست و صورتش را غرق بوسه کردند. دخترکی زیبا که لباس محلی عشایری به زیباییش افزوده بود، جلو آمد و به یاد روزهایی که در بازدید های بهمن بیگی معمول و مرسوم بود ، شعر معروف ایرج میرزا را به عنوان خوشامد خواند.
" وه چه خوب آمدی صفا کردی .... چه عجب شد که یاد ما کردی..."
اشک در چشمان همه جمع شده بود. عده ای تاب نیاوردند. صدای های های گریه جمعیت در فضا پیچید... بهمن بیگی هم دستمال از جیب درآورد. بعد از قربانی گوسفند پیش پای میهمان عزیز و یاور دیرین ، ایشان به اتفاق همراهانش به سختی از میان جمعیت عبور و در جایگاه استقرار یافتند. اجرای مراسم را دکتر محمد حسین بهرامیان و اینجانب برعهده داشتیم. شروع مراسم با کلام وحی مزین گردید. در ادامه ، بهرامیان با صدا و بیانی شیوا شعری خواند.
او که یکی از آموزگاران تعلیمات عشایر بوده در قالب سروده‌ای بلند به گویش محلی ضمن بیان آلام سال‌ها هجران ، به بهمن‌بیگی خوشامد دوباره گفت. احمدرضا قهرمانی از فرزندان نسل دوم تعلیمات عشایر با دو سروده‌اش در قالب شعر نو در یکی ، کار بهمن‌بیگی را بزرگ شمرد و در دیگری که دلتنگی‌ها از زندگی شهری و بازگشت به ایل را می‌جست، تقدیم حاضران نمود.
عباس سیاحی سخنران بعدی مراسم بود. او با سروده اش که بهمن بیگی و کتاب " بخارای من ایل من " را معرفی نموده با صدایی قرا و بدون نیاز به بلندگو حضار را به وجد آورد. سپس کار دانش آموختگان ایل عرب خمسه در نکوداشت پدر تعلیمات عشایر را ستود.
مهندس خلیل رضاییان از دانش‌آموختگان دبیرستان عشایری و یکی از افراد شاخص ایل خمسه ، به نمایندگی از میزبانان سخن گفت. ایشان در آن زمان مدیر عامل سازمان منطقه‌ای آب فارس، بوشهر و کهکیلویه و بویراحمد بودند. سخنان مهندس رضاییان در این مراسم هم بیان خاطره بود و هم نگاهی به مسائل عمیق مدیریتی و اجرایی و سختی‌ها و دشواری‌ها یی که بی شک بهمن‌بیگی با آنها مواجه بوده ، اما با سرپنجه تدبیر به حل آن می پرداخت.
مقاله‌ی " تو چهره‌ی ماندگار تعلیمات عشایر ایرانی" توسط ببراس سلیمی کوچی ارائه گردید. این مقاله به لحاظ محتوا و معنا و از نظر فرم و ظاهر و نوع چینش کلمات در نوع خود کم‌نظیر است. تبحر سلیمی در نحوه‌ی ارایه ، مقاله را زیباتر و تاثیرگذارتر ساخت. در پایان همین مقاله بود که عباس رضاییان یکی ازکوشاترین و فعال‌ترین راهنمایان تعلیماتی آموزش عشایر به جناب بهمن‌بیگی یادآوری نمود که خواننده‌ی مقاله از دانش آموزان زنده‌یاد خرم سلیمی است.
پدر تعلیمات عشایر نیز در همین جا مناسب دید یکی از ناگفته‌های خود را بیان نماید. بهمن بیگی گفت : " من می‌خواستم در جایی بگویم یا بنویسم که خرم سلیمی چه کمک بزرگی به من کرده است. همین‌جا خوب است بگویم. به شماها عزیزان ایل عرب. به کسان و بستگان خرم سلیمی." بهمن‌بیگی پس از توصیف خصایل و اعمال مرحوم سلیمی بیان داشت : " بعد از انقلاب من دوست داشتم. دشمن هم داشتم. سیدی بزرگوار و مجتهدی عالی‌قدر که حق داشت کلمه‌ی مجتهد در باره‌اش بکار رود، از طرف آموزش و پرورش و شهید محمد علی رجایی ماموریت یافته بود به کارهای من رسیدگی نماید. این عزیز بزرگوار به نام سید کاظم موسوی که بعدها به شهادت رسید، از طریق خوزستان و گچساران و یاسوج به فارس آمده بود. در ادامه‌ی تحقیق و پرس و جو در منطقه میان‌جنگل فسا، به مدرسه سیار عشایری خرم سلیمی می رسد. آن‌قدر کار سلیمی عالی بوده که وقتی من را در تهران دید گفت : ما ندیده بودیم چنین مدارسی . به هر حال مدرسه خرم سلیمی کوچی در رفع گرفتاری‌های احتمالی من بعد از انقلاب تاثیر فراوانی داشت و من این را این‌جا به شما که از دوست‌داران او هستید اعلام می‌نمایم."
خانم مهرانگیز هوشمند مقاله ارایه کرد و غلامرضا رضاییان شعر خواند و هنرمندی نوای نی نواخت.
جهانگیر شهبازی مرد شماره‌ی دو تعلیمات عشایر ، در سخنانی کوتاه نقبی به گذشته زد و وضعیت اسفبار گذشته‌ی عشایر در منطقه گربایگان فسا که از همه جا مانده و از همه چیز محروم شده بودند را به تصویر کشید و عنوان داشت در همان زمان نقطه امید را روحیّه ی عالی و سواد بالای دانش آموزان آن سامان یافتم.
دکتر اله‌وردی بهمن‌بیگی ضمن ابراز رضایت از بزرگداشت بهمن‌بیگی بزرگ توسط ایلات خمسه ، طی سخنانی اعلام داشت:" نه پیش از انقلاب و نه بعد از انقلاب ، هیچگاه چنین تجلیلی از پدرم به عمل نیامده بود."
زمینه فراهم شد تا بنیانگذار تعلیمات عشایر هر چند کوتاه به تاریخچه‌ی ایل عرب اشاره داشته باشند.
ایشان فرمودند:" در جنگ جهانی دوم سالهای (18_1917) نظامیان انگلیسی تحت عنوان " SPR " از جنوب ایران و بندرعباس قصد عزیمت به شیراز داشتند. به دلیل وجود مانعی بزرگ، به نام ایل خمسه در جنوب شرق فارس مجبور شدند ، مسیر کرمان ، ابرکوه و آباده را برگزینند و از این مسیر بسیار طولانی خود را به شیراز برسانند. هر فرد ، تیره و بنکو که در ایل قشقایی با مشکلاتی مواجه می شد، ایل عرب خمسه برای آنها مأمن و جایگاه مناسبی بود. تعداد زیادی از ایل قشقایی به ایل عرب خمسه مهاجرت کردند. از جمله تعدادی از تیره ای که خود من به آن تعلق دارم."
دکتر مهدی قرخلو طی سخنانی به نحوه و نقطه شروع این همایش که در دیار فرنگ با حضور تعدادی اندک از دانش‌آموختگان مکتب بهمن‌بیگی شکل گرفت ، اشاره نمود . قرخلو ضمن تشکر از برگزارکنندگان مراسم ، وفاداری جامعه‌ی عشایری ایران بخصوص ایلات خمسه به خدمات بی بدیل و بی منّت پدر تعلیمات عشایر را ستود.
مهندس محمود کاویانی از ایل قشقایی و از دانش‌آموختگان دبیرستان عشایری شیراز با شعر معروفش "اگر قره‌قاج نبود" به زبان ترکی و ترجمه‌ی فارسی ، به پرباری جلسه افزود. آخرین سخنران مراسم بهیار سلیمانی نماینده‌ی دوره‌ی ششم شهرستان فسا در مجلس شورای اسلامی بود. یکی از نشانه‌های سرزندگی ایل عرب در این دوران ،فرستادن نماینده به مجلس بود... در طول برنامه از حدود 20 نفر از درگذشتگان از ایل عرب خمسه که ابواب جمعی آموزش عشایر بودند ،توسط مجریان به نیکی یاد شد.
پایان بخش مراسم اهدای لوح تقدیرها بود. لوح تقدیر اهدایی به محمد بهمن‌بیگی به قلم سید مجتبی حسینی ارسنجانی از چهره‌های فرهنگی فسا نگاشته شده بود و بهمن‌بیگی از این که پسر امام جمعه متن اهدایی را نوشته اظهار شادمانی نمود.
این لوح تقدیر توسط یکی از مجریان قرائت و توسط دو نفر از پیشکسوتان آموزش عشایر، آقایان عباس رضاییان و الماس مرادی کوچی به بنیانگذار آموزش عشایر اهدا شد. لوح تقدیر جناب علی‌محمد نظامی که فسایی هستند و یازده سال ریاست دبیرستان پرافتخار عشایری شیراز را به عهده داشتند توسط دو نفر از دانش آموختگان همین دبیرستان، آقایان مهندس محمود رضایی کوچی که آن زمان شهردار فسا بود و رضا شیروانی شیری اهدا گردید.
لوح تقدیر جناب جهانگیر شهبازی توسط یکی از دبیران شاخص دانشسرای عشایری آقای شاهرخ قهرمانی اهدا شد. در پایان همایش کلیه‌ی میهمانان و شرکت کنندگان با ضیافت ناهار که شکل و رنگ و بوی غذای محلی و عشایری داشت ، پذیرایی به عمل آمد.